نقش بانک‌ها در مدیریت نقدینگی

اقتصادتهران: اگرمدیریت بانک از نحوه چیدمان های مصرف و منابع خود بی اطلاع باشد و اطلاعاتی در دست نداشته و یا برنامه ریزی جامعی برای مدیریت وجوه نقد خود نداشته باشد طولی نمی کشد که با بحران های مالی پنهان و آشکار در عملکرد و در وضعیت بانکی مواجه خواهد شد.

ارسلان فتحی پور رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس هشتم و نهم در یادداشتی با بیان اینکه در مدیریت جریان وجوه و یا نقدینگی بانک نقش اساسی ایفا می کند گفت: با این اوصاف مدیران بانک ها باید برای برآورده کردن خواسته صاحبان سهام وسپرده گذاران یک برنامه ریزی منطقی و قابل دستیابی را در زمینه تجهیز منابع و تخصیص منابع بخش های مختلف اقتصادی در قالب عقودی که سودآوری منصفانه را خواهد داشت به مورد اجرا گذارند و نباید عملکرد بانک به گونه ای باشد که این سرمایه یا منابع، جنبه راکد و غیرمولد پیدا کند.

متن کامل این یادداشت به شرح ذیل است:

با توجه به حوزه مدیریت مالی درسیستم بانکی بخصوص مدیریت وجوه نقدینگی درسالهای اخیر رشد و توسعه قابل توجهی داشته در بحث های اهمیت وجوه نقدینگی در اکثر متون مالی وحسابداری یک باوری وجود دارد که سود خالص فقط یک عقیده و ساخته برآوردهای حسابداری است اما جریان نقد یک واقعیت است و امروز اهمیت تجهیزنمودن منابع ونحوه مدیریت نقدینگی در کشورو جریان وجوه درسیستم بانکی دربازار رقابتی و پیچیده امروز تا آنجاست که اگر مدیریت بانک از نحوه چیدمان های مصرف و منابع خود بی اطلاع باشد واطلاعاتی در دست نداشته باشد یا برنامه ریزی جامعی برای مدیریت وجوه نقد خود نداشته باشد طولی نمی کشد که با بحران های مالی پنهان و آشکاردرعملکرد در وضعیت بانکی مواجه خواهد شد.

نقش مدیریت نقدینگی و در کنارآن، بحث مدیریت ریسک نقدینگی از حوزه ها و برنامه های با اهمیت مدیریتی در سیستم بانکی کشوراست.

تاسال ۱۹۷۰ بیشتر فعالیت های بانکی شامل پرداخت های اعتباری بود و یا به عبارت دیگر می توان گفت واسطه گری بین سپرده های کوچک وکم هزینه و پرداخت تسهیلات از مسئولیت های اصلی یک بانک محسوب می شد اما بروز تورم و رکود اقتصادی و بی ثباتی نرخ های بهره دراواخردهه ۱۹۷۰ و در دهه ۱۹۸۰ مدیریت دارایی بدهی بانک ها را درجهت ایجاد حاشیه سود پذیرفتنی وبا ثبات برای بانک ها به یک امری ضروری تبدیل کرد.

در حال حاضر، کمیته نظارتی بانک دربانک تسویه بین المللی، معروف است به کمیته بال که براین باوراست که نقدینگی در بانک ها بسیار با اهمیت بوده است و کمبود نقدینگی، پیامدهای گسترده ای برای بانک ها دارد که مدیریت برنقدینگی وجریان وجوه نقد در بانک ها ازکلیدی ترین مسئولیت های سیستم مدیریتی بانکی ساخته است و شروع آن با تمرکز برنقش مدیریت در کنترل و مدیریت نقدینگی است ومدیریت منابع  و مصارف درسیستم بانکی وشیوه های قیمت گذاری منابع بانکی که با ایجاد یکپارچگی درارائه خدمات بانکی قیمت وبحث مدیریت نقدینگی و دارایی و بدهی بانک ها در کشور باید تقویت وارزیابی قرارگیرد.

بانک ها بعنوان یک بنگاه اقتصادی خدماتی ومالی، امروزه نقش چندگانه ای را در اقتصاد کشور ایفا می نمایند به گونه ای که ضمن حرکت وهمراهی بابرنامه های اقتصادی مصوب در جهت رشد و تعالی وسلامت اقتصاد کشوربدنبال کسب سود برای حداقل دوگروه صاحبان سهام وسپرده گذاران سرمایه گذاری مدت دارخود می باشند بدیهی است بانک هایی که دراین مسیرموفق خواهند بود که با دیدگاه حداکثررساندن سود (سهامداران و سپرده گذاران) توانایی جذب منابع بیشتر و به کارگیری حداکثرآن را به نحو صحیح ومنطقی داشته باشند و بازار رقابت امروز و در نتیجه هربانکی که از نحوه مدیریت جریان وجوه (نقدینگی) خود مطلع نباشد و یا برای آن وهدایت آن به کارهای مولد یک برنامه ریزی جامع آن را مدیریت ننماید دیری نمی انجامد که با مشکل مواجه خواهند شد.

درگردش منابع بانک لازم است یک رابطه منطقی وجود داشته باشد، این رابطه در دو بخش تجهیز منابع و تخصیص منابع تجلی می یابد زیرا در شرایط عادی، زیرساخت اصلی بانک در دو بخش تشکیل می شود اما به مرور زمان و به موازات شکل گیری کامل بانکداری الکترونیکی، شکل وتنوع جریان های ورودی وخروجی و گردش عملیات بانکی، با تغییراتی مواجه خواهد شد.

بنابراین نحوه استفاده ازمنابع کوتاه مدت و بلند مدت، سقف مجاز استفاده ازآن، نقدینگی قابل نگهداری، قیمت تمام شده منابع برای سپرده های وکالتی سرمایه گذاری مدت دارترکیب بکارگیری آنها دراعطای تسهیلات درقالب های عقود مبادله ای وعقود مشارکتی و بسیاری عوامل دیگرمی تواند در مدیریت جریان وجوه و یا نقدینگی بانک نقش اساسی ایفانماید.

با این اوصاف مدیران بانک ها باید برای برآورده نمودن خواسته صاحبان سهام وسپرده گذاران یک برنامه ریزی منطقی وقابل دستیابی را درزمینه تجهیزمنابع وتخصیص منابع بخش های مختلف اقتصادی درقالب عقودی که سودآوری منصفانه راخواهد داشت به مورد اجرا گذارند و نباید عملکرد بانک به گونه ای باشد که این سرمایه یا منابع، جنبه راکد و غیرمولد پیداکند و از طرفی هم نیز نباید به کارگیری منابع طوری باشد که با کاهش نقدینگی نتوانیم پاسخگوی نیازهای روزانه یا هفتگی مراجعه کنندگان برای تامین نقدینگی یا پرداخت به آنها باشیم.

عدم بکارگیری صحیح منابع یا رعایت مقررات احتیاطی و پیشگیرانه برای جلوگیری ازریسک نقدینگی با توجه به خواسته صاحبان منابع، هزینه های بانک و در نتیجه متوسط قیمت تمام شده منابع تحصیل شده می تواند ضرر و زیان جبران ناپذیری را متوجه بانک سازد تا حدی که بانک را به مرز ورشکستگی برساند.

درنظام بانکداری اسلامی، مسئولیت مدیران بانک ها دوچندان می گردد و نقش اساسی آنها بکارگیری صحیح منابع در چهارچوب موازین شرعی اعطای تسهیلات و سایرخدمات بانکی است که برای بانک درآمد ایجادمی کند بانکی موفق خواهد بود که از مدیران توانمند و آگاه و لایق بهره مند باشد که توانایی لازم را در زمینه مدیریت جریان نقدینگی به منظوردستیابی به اهداف سپرده ای، اهداف تسهیلاتی، اهداف ارائه خدمات کارمزدی و درنتیجه افزایش بهره وری و کسب منفعت به لحاظ ریسک های متصوره داشته باشد. بنابراین موفقیت یک بانک در گرو نحوه تجهیزمنابع ریالی و ارزی، تخصیص بهینه منابع و ارائه سایرخدمات بانکی است که می تواند نقدینگی را مدیریت کند و بنگاه های اقتصادی را به سمت سوی مولد ترغیب و تشویق نماید وهم درآمد مستمربرای بانک شود و اقتصاد کشور و تاثیرگذار در فضای کسب و کار موفق شود و فعالیت های اقتصادی استمرار یابد و به رشد اقتصادی قابل توجهی دست یابد.

سیاست های پولی یکی ازسیاست های اقتصادی دولت محترم است که از طریق بانک مرکزی درکشوراجرامی شود تا ازطریق دولت به اهداف ازپیش تعیین شده درکشورکه همانا تثبیت قیمت ها ثبات اقتصادی تخصیص بهینه منابع، توزیع درآمدها، رفع بیکاری، تعادل درپرداخت و رشد توسعه اقتصادی باشد نائل گردد و بانک مرکزی این کار را ازطریق کنترل حجم نقدینگی وحفظ ارزش پول داخلی در مقابل ارزهای خارجی به انجام می رساند و سیاست های پولی در دو بخش است:

۱- سیاست های پولی انبساطی: این سیاست ها شامل کاهش نرخ تنزیل مجدد، افزایش نسبت سپرده قانونی، کاهش عرضه پول، فروش اوراق قرضه (اوراق مشارکت) و نظایراینهاست.

۲- سیاست های پولی انقباضی: این سیاست ها شامل افزایش نرخ کنترل مجدد افزایش سپرده قانونی، کاهش عرضه پول، فروش اوراق قرضه (اوراق مشارکت) و نظایراینها وامروزه باید تمام سیستم پولی و بانکی از سیاست های بانک مرکزی تبعیت نماید و یکپارچگی در سیستم پولی و بانکی بصورت عملی ایجاد گردد چون بانک مرکزی برای اجرای سیاست های پولی به منظوردست یافتن به اهداف ثبات اقتصادی و ابزارهای مختلفی دراختیاردارد که هرکدام ابزار در زمان های متفاوت و در کشورهای مختلف با توجه به تفاوت ساختارهای اقتصادی و اجتماعی یکسان نبوده و انتخاب ابزارباید در نظرگرفتن شرایط باشد که سیستم بانکی کشورکه ازطریق نظارت بانک مرکزی اداره می شوند باید یکپارچه درارائه خدمات و تسهیلات و در فعال شدن بنگاه های اقتصادی مولد وثبات اقتصادی کنترل نقدینگی ازسیاست ها وبرنامه های بانک مرکزی تبعیت نموده و دغدغه رهبرمعظم انقلاب ومردم عزیزکه ثبات اقتصادی درکشوراست به وحدت کامل دست یابند و تا با بهبود فضای کسب و کار و مدیریت نقدینگی به یک اقتصاد پویا و رشد تعالی برسیم.

ارسلان فتحی پور