true
اقتصادتهران: در علم اقتصاد عارضه‌ای وجود دارد که از آن به نام بیماری هلندی یاد می‌شود. این نام‌گذاری به این دلیل انجام‌شده است که نخستین بار چنین وضعیت نامطلوب اقتصادی در کشور هلند (سال۱۹۶۰) نمایان شد. بیماری هلندی یک مفهوم اقتصادی است که برای توضیح رابطه بین اکتشاف و استفاده از منابع طبیعی نفت و گاز و کاهش عملکرد بخش تولیدی در اقتصاد یک کشور استفاده می‌شود. شکل‌گیری آن به این صورت است که با افزایش درآمدهای طبیعی به‌خصوص منابع نفت و گاز، زمینه برای غیر صنعتی شدن کشور فراهم می‌شود؛ زیرا رشد درآمد نفتی موجب رشد ارزش پول کشور شده و این مسئله از قدرت رقابت تولیدات صنعتی کشور در برابر تولیدات کشورهای دیگر می‌کاهد.
با وقوع این مسئله به‌تدریج بازار محصولات صنعتی کشور از بین می‌رود و کارخانه‌هایی که با هزینه‌های کلان احداث و راه‌اندازی شده‌اند یک‌به‌یک تعطیل شده و هزاران نیروی فعال در آن بیکار می‌شوند. (به‌جای این اصلاح بعضاً از مترادف آن یعنی صنعت زدایی نیز نام برده می‌شود).
در دهه اخیر صنعت زدایی که نام دیگر بیماری هلندی است، در اقتصاد ایران کم و بیش نمایان بوده است. این معضل در برهه‌ای از تاریخ اقتصاد ایران اتفاق افتاده است که ارزش پول ملی در برابری ارزی به کمترین مقدار تاریخی خود رسیده است. بسیاری از کشورها شرایط تصنعی این چنینی را برای بهبود شرایط رقابت قیمتی کالاهای خود در بازار بین‌المللی به وجود می‌آورند تا از این حربه به نفع توسعه صادرات، بهبود اشتغال و تراز تجاری خود بهره برند.
اما نمی‌توان به‌صورت مطلق بر این ادعا تأکید نمود که وجود و بهره از منابع طبیعی غنی، مسبب پدید آمدن بیماری هلندی و یا نفرین منابع طبیعی در کشورهاست؛ زیرا کشورهایی مانند نروژ هستند که از این موهبت در جهت توسعه و بهبود معیشت ملت خود بهره برده‌اند و در قلمرو بهترین کشورها در رده‌بندی‌های اقتصادی و اجتماعی هستند. (جایگاه نروژ در رتبه‌بندی شاخص لگاتوم)
اگر بخواهیم این عارضه را در اقتصاد ایران مورد بررسی قرار دهیم، ناگزیر باید مؤلفه‌های لاینفک آن را به‌صورت مصداقی در اقتصاد ایران جستجو کنیم. تعداد بنگاه‌های تولیدی که در بازه زمانی یادشده به ناچار تعطیل شدند و افرادی که از این موضوع اشتغال خود را از دست دادند، مؤید این ادعاست.
باتوجه به شکل‌گیری نقطه عطف تغییر ساختار اقتصادی ایران (که این موضوع را نمی‌توان تماماً در زمره تحول ارادی قرار داد) و با در نظر داشتن پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی در آینده نزدیک، چالش‌های اقتصاد ایران با توجه به ساختار موجود جدی‌تر خواهد شد.
نقش کمرنگ صنعت در اقتصاد ایران و عدم حمایت از بهبود کیفیت تولیدات داخلی، با باز شدن درهای اقتصاد جهان به روی تولیدات ایرانی، می‌تواند موجبات حذف این‌چنین اصنافی را در پی داشته باشد. ازاین‌رو اشتغال نیز به‌موجب پدید آمدن چنین وضعیتی دستخوش آسیب‌های جدی خواهد بود.
با تمام این تفاسیر نکته‌ای که اذهان عمومی را به سمت‌وسوی شکل‌گیری چنین ساختاری سوق می‌دهد، پررنگ شدن درآمد حاصل از منابع نفت و گاز در لایحه سال ۹۶ است.
اگرچه شاید سهم نفت در بودجه کاهش پیدا کرده، اما بودجه سال آینده با توجه به وابستگی فراوانی که به فروش نفت پیدا کرده است، یکی از نفتی‌ترین بودجه‌های یک دهه اخیر در اقتصاد ایران است. بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که درآمد حاصل از فروش نفت و فرآورده‌های نفتی در لایحه بودجه سال آینده ۱۱۱ هزار و ۸۹ میلیارد تومان در نظر گرفته شده که رشد قابل توجه حدود ۵۰ درصدی داشته است.
در تمام سال‌های اخیر بودجه به سمت نفتی‌تر شدن حرکت کرده به شکلی که میزان رشد درآمدهای حاصل از فروش نفت و فرآورده‌های نفتی از بودجه ۹۱ تا لایحه بودجه ۹۶، ۶۷ درصد رشد داشته است.
نکته‌ای که در این میان نیاز به واکاوی عمیق‌تری دارد، این است که آیا ساختار اقتصاد ایران به سمت دچار شدن به بیماری هلندی و صنعت‌زدایی پیش می‌رود و یا بهره‌برداری از این موهبت طبیعی در مسیر استفاده بهینه از آن، حرکت می‌کند؟
دغدغه‌های فعالان اقتصادی به‌منظور نحوه برون‌رفت از چالش‌های موجود در سال آینده و چگونگی نحوه مدیریت سبدهای سرمایه‌گذاران، ما را بر آن داشت تا با حضور سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی از یک‌سو و تصمیم گیران در حوزه‌های کلان اقتصادی در سویی دیگر امکانی بی‌بدیل برای ارتباط این عناصر کلیدی را فراهم آوریم.
به همین منظور موسسه مطالعات و پژوهش‌های اقتصاد ایرانیان همایشی تحت عنوان “دورنمای اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۶”در تاریخ ۹ اسفندماه سال جاری برگزار می‌کند.
علاقه‌مندان به شرکت در همایش می‌توانند جهت اطلاعات ثبت‌نام با شماره تلفن ۸۸۶۱۱۸۱۹ داخلی ۱۳۸ تماس بگیرند.
همچنین اطلاعات بیشتر درسایت eventiranian.irدرج‌شده است.
میثم رضایی؛ کارشناس ارشد اقتصاد و مشاور سیاست‌های پولی، مالی و صنایع
true
true
https://tehraneconomy.ir/?p=68116
false
true
