آیا یکه تازی دلار در بازار سر آمده است؟

اقتصادتهران: نرخ دلار در حالی به کانال ۳۵۰۰ تومان بازگشته که به گفته برخی از مسوولان دیگر جولان یکه تازی دلار در بازار به سر رسیده است. دلار در حالی که نرخ کم‌تر از ۳۵۰۰ تومان طی هفته گذشته هم رسید که در همین یکی دو هفته پیش، با نرخی حدود ۳۷۰۰ تومان در بازار معامله می‌شد. افزایش نرخ دلار در هفته‌های گذشته در حالی بود که برخی اعتقاد داشتند این نرخ بیش‌تر از حد نرمال خود بالاست و باید با توجه به فراهم شدن مقدمات اجرای برجام و برداشته شدن تحریم‌ها بیش‌تر از این‌ها کاهش داشته باشد.

از سوی دیگر عده‌ای دیگر معتقد بودند که نرخ دلار در خارج از حالت نرمال خود به سر می‌برد ونرخی کم‌تر از نرخ واقعی خود در اقتصاد ایران دارد به طوری که توافق و اجرای برجام ربطی به نرخ دلار ندارد.

این اظهارنظرها در حالی بیان می‌شود که چالش بر سر نرخ دلار در کشور همواره وجود داشته است. نرخی که به یکباره موجب شد دلار هزار تومانی در سال‌های نه چندان دور به ۳ هزار تومان افزایش پیدا کند. اما هم اکنون به نظر می‌رسد که دیگر دلار اسیر دلال بازی روزهای گذشته خود نخواهد شد و سیر افزایش خود را با نوسان بسیار کمی دنبال خواهد کرد.

در کنار اصرار و اقدام بانک مرکزی مبنی بر ساماندهی بازار ارز کشور و نیز ساماندهی فعالیت صرافان، برخی فعالان بازار ارز بر این باور معتقدند که یکی از دلایل رشد قیمت دلار، اقدام عمدی برخی صرافان در نفروختن دلار برای مقابله با دستورالعمل نظارتی بانک مرکزی جهت ساماندهی صرافی‌ها است. در این راستا و گاهی اوقات، برخی صرافی‌ها به طور همزمان از فروختن ارز خودداری کرده و نوعی شایعه در بازار رواج می‌دهند که موجب سکته خوردن قیمت‌ها می‌شود.

البته تاثیرگذاری بانک مرکزی در بازار ارز به معنی دخالت این بانک در بازار ارز نیست، بلکه مصوبه اخیر بانک مرکزی در مورد صرافی‌ها مبنی بر افزایش سرمایه اولیه آن‌ها نزد بانک مرکزی باعث افزایش قیمت دلار در بازار شد. همان‌طور که در گذشته شاهد اعتصاب‌های مختلفی در اصناف مختلف به دلیل مخالفت با میزان مالیات دریافتی دولت از صنف مربوطه بوده‌ایم در بعضی از موارد، برخی از صرافی‌ها برای رساندن صدای اعتراض خود به مسئولان بانک مرکزی از این سیاست استفاده کرده‌ که با نفروختن ارزهای در اختیارشان، زمینه افزایش قیمت ارز را فراهم کرده تا بتوانند در تغییر تصمیم بانک مرکزی تاثیرگذار بوده و به خواسته خود برسند.

این موارد در حالی است که بنابر بر صحبت‌های اخیر رییس جمهوری در مجمع عمومی بانک مرکزی، این بانک همواره نسبت به نرخ دلار از خود حساسیت نشان می‌دهد به طوری که شاید بتوان گفت که برخی نوسانات نرخ دلار تابعی از سیاست‌های بانک مرکزی و نشات گرفته از آن است.

این در حالی است که برای واکافی علت دقیق نوسان دلار شاید بتوان به پارامترهای دیگری اشاره کرد و نوسان و تغییر در آن‌ها را در قیمت نهایی این نرخ تاثیرگذار دانست به طوری که کاهش قیمت نفت نیز از دیگر عواملی است که بر قیمت ارز تاثیرگذار است. هرچه نفت بیشتری فروخته شود، میزان موجودی دلار در بازار افزایش می‌یابد و همین موضوع باعث کاهش تقاضا شده و قیمت آن روند نزولی را طی می‌کند، اما با وجودی که کشور در ماه‌های اخیر با کاهش قیمت نفت مواجه بوده و کمبود دلار قاعدتاً باید موجب افزایش تقاضا در بازار و به تبع آن افزایش نرخ دلار باشد اما این روند معکوس شده به طوری که تا کنون قیمت دلار حدود ۲۰۰ تومان نیز از دو ماه گذشته تا به الان کاهش داشته است.

به طور کلی در تحلیل نوسانات نرخ ارز باید به بازه زمانی توجه داشت. برخی از نوسانات روزانه در بازار ارز صرفاً ریشه در انتظارات، ‌شایعات و عوامل تکنیکی داشته و توسط عوامل بنیادین حمایت نمی‌شوند. این گونه نوسانات نمیتواند پایدار باشد و پس از مدت کوتاهی تعدیل خواهند شد و در نتیجه اگر  فعالین صرفاً بر اساس این گونه عوامل وارد بازار ارز شده باشند،‌ زیان خواهند دید.

در بعد سیاستگذاری، اصلاح رویکرد‌های دولت در اتخاذ سیاست‌های اقتصادی و تقید به رعایت اصل توازن و انضباط بودجه‌ای و انضباط پولی سبب شده زمینه‌های ایجاد ثبات پایدار در بازار ارز از طریق کاهش تورم ماهانه و بهبود انتظارات تورمی فراهم گردد.

به هر صورت باید منتظر بود و دید که سیاست‌های بانک مرکزی و دولت که در راستای برطرف کردن رکود است تا چه اندازه دلار را به افزایش نیافتن نرخ وادار می‌کند. در حالی که نرخ سود بانکی با کاهش دو درصدی مواجه شده و نرخ تورم نیز به کم‌ترین میزان ممکن در دو سال گذشته رسیده آیا سایر بازارها می‌توانند جذابیتی برای سرمایه‌ گذاری داشته باشند؟ این در حالی است که بازار مسکن نیز همچنان در خواب زمستانی به سر می‌برد و علیرغم اظهارنظر کارشناسان اقتصادی در سال آینده نیز از این خواب ممکن است بیدار نشود. حال باید دید که آینده نرخ دلار در کشور به چه سمت‌ و سویی حرکت خواهد کرد و بانک مرکزی می‌تواند این ارز سرکش را سرانجام تک نرخی و رام کند و این در حالی است که افزیش قیمت دلار در بازار ایران اکنون به هیچ دلیل علمی یا منطقی وابسته نیست و نمی‌توان برای آن اظهار نظر دقیقی داشت، اما این موضوع که بانک مرکزی به نوعی در این زمینه تاثیرگذار بوده نیز دور از ذهن نیست.