نظارت همراه با تساهل بانک مرکزی درباره برخی بانک‌ها

اقتصادتهران: روز‌های گذشته محمدعلی دهقان دهنوی معاون وزیر اقتصاد از نظارت ضعیف بانک مرکزی بر بانک‌ها انتقاد کرد و نظارت ضعیف بانک مرکزی دلیل اصلی عملکرد نامطلوب بانک‌های خصوصی دانست.به گزارش اقتصادتهران، به گفته او در این شرایط فعلی طرفداران بانکداری خصوصی معتقدند اگر مالکیت بانک‌ها خصوصی باشد، پاسخ بهتری به نیاز تخصیص بهینه منابع در اقتصاد می‌دهند. اما آیا واقعاً بانک مرکزی نظارت کافی ندارد؟ بهاءالدین هاشمی کارشناس بانکی در این زمینه به “اقتصاد تهران” می‌گوید: چنین اظهار نظری در رابطه با نظارت بر عملکرد بانک‌های خصوصی ریشه در سال‌های گذشته دارد. زیرا در حال‌ حاضر نظام کنترلی مناسبی را در پیش‌گرفته شده است. به‌طوری‌که نه تهدید و نه به‌صورت سختگیرانه اعمال می‌شود.

او در ادامه با اشاره به اینکه ضعف نظارت بانک مرکزی بر عملکرد بانک‌های خصوصی موضوعی قدیمی است و دیر زمانی است که باید به آن پرداخته می‌شد، اما برای مدتی به صورت منفعل مانده بود در این زمینه توضیح داد: عدم نظارت کافی بانک مرکزی به بانک‌های خصوصی مربوط به زمانی است که بانک‌ها در زمینه شرکت داری بسیار از خط و مشی‌ها را رعایت نکردند. به‌عنوان مثال؛ در داشتن دارایی‌های ثابت را رعایت نکردندیا آنکه نسبت به‌کفایت سرمایه بی‌توجه بودند و ریسک‌های اعتباری و ریسک‌های نقدینگی را در دستور کار خود قرار ندادند به‌ طوری‌ که بیشتر بانک‌های خصوصی باوجود کسری منابع از بانک مرکزی برداشت داشتند.

این کارشناس بانکی با اشاره به روند نادرست بانک‌ها در گذشته موجب افزایش هزینه بانک‌ها شده است ادامه داد: در برهه‌ای از زمان‌ بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی سر به فلک کشیده بود و برای چندین بار بانک‌ها مجبور تبدیل خط اعتباری به وام شدند در این زمان نه نرخ سود و نه سود سپرده‌گذاران مورد توجه نبود و رعایت نشد. همین امر منجر شد تا رقابت خطرناک و زیان دهی بین بانک‌های خصوصی و حتی بانک‌های دولتی به وجود بیاید و در نهایت منجر به افزایش هزینه بانک‌ها شود.

افزایش نقدینگی معضلی به واسطه بانک‌ها

البته تا اینجای کار تنها بخشی از بی‌دقتی بانک مرکزی را نشان می‌دهد، چرا که به گفته این کارشناس بانکی بانک‌های خصوصی عامل اصلی رشد نقدینگی در ایران هستند. زیرا بیشتر بودن نرخ وام و تسهیلاتشان بیشتر از نرخ مصوب باعث شد هزینه مالی بنگاه‌های تولیدی و واحد‌های اقتصادی افزایش پیدا کند.

همچنین این بانک‌هابا اضافه برداشتی که از بانک مرکزی داشتند، به افزایش نقدینگی دامن زدند. همین موضوع از طرفی باعث افزایش پایه پولی شد و از طرف دیگر به علت پرداخت وام و تسهیلاتت زیاد نقدینگی را در جامعه افزایش پیدا کرد، که این روز‌هابه یک معضل بزرگ مبدل شده است.

 هاشمی معتقد است راه‌های برون رفتی از چنین وضعیتی وجود داشت و توضیح داد: بانک مرکزی می‌تواند در قالب انتشار اوراق بدهی، مشارکت یا خزانه یا همان open market از انباشت نقدینگی در دست بانک‌هاجلوگیری کند. تا بانک‌ها از این طریق منابع را به وام تبدیل نکنند که منجر به افزایش چند برابری نقدینگی نشود اما میسر نشد. چراکه سرعت گردش پول به‌شدت افزایش پیدا کرد و منجر به تورمی شد که اکنون مهار آن یکی از دشوارترین کارها مبدل شده علاوه بر تورم بر تضعیف ریال نیز دامن زد و به یکی از بزرگ‌ترین معضلات کشور تبدیل شد.

وضعیت بانکی رو به بهبود است

حالا مدت زمانیست که بانک‌هابه صورت یکپارجه سود‌های یکسانی دارند و در تقابل با یکدیگر قرار ندارند. هاشمی با تائید این موضوع می‌گوید: اکنون عملکرد بهتر بانک مرکزی موجب شده همه بانک‌ها اعم از خصوصی و دولتی برای وام‌های بلندمدت سود تسهیلات ۲۰درصد و برای تسهیلات کوتاه مدت ۱۵درصد سود ارائه دهند، اما کافی نیست و باید همین رویه را ادامه دهد تا بتواند ساختار مثبتی داشته باشد. علاوه بر این کنترل بازار ارز و تا حدی نقل و انتقال پولی، تراکنش‌های خارج از بانک را مدیریت کرده‌اند که در معاملات سوداگرانه نروند. اکنون بانک‌هامکلف شده‌اندتا خطوط را رعایت کنند. البته اصلاح این موارد کار آسانی نیست.

 او در ادامه با اشاره به اینکه نظارت ضعیف بانک مرکزی موجب بنگاه‌داری بانک‌ها شده بود در این زمینه توضیح داد: ارائه تسهیلات با نرخ سود بالا، رقابت‌های ناسالم، ارائه تسهیلات به بنگاه‌های خود و عدم رعایت نرخ تسهیلات همگی به دلیل عدم نظارت دقیق بانک مرکزی اتفاق افتاد. اما این نکته را نباید از یاد برد که بانک مرکزی هم نمی‌توانست، یکباره این موارد را اصلاح کند زیرا منجر به تعطیلی بسیاری از بانک‌ها می‌شد.

هاشمی در خاتمه با اشاره به اینکه عملکرد اخیر بانک مرکزی غیر قابل اغماض است چراکه چند بانک را به هیئت انتظامی و تخلفات بانکی ارجاع دادند، ادامه داد: ممکن است این نظارت همراه با تساهل باشد، اما نسبت به گذشته بهبود پیداکرده است. البته اکنون بانک‌ها با معضلاتی چون تحریم‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنند. تقاضا برای نقدینگی زیاد است و مسئولین بانک‌ها را مکلف می‌دانند به بنگاه‌های اقتصادی وام پرداخت کنند و همه به‌نوعی از بانک‌ها گلایه دارند در صورتی‌که مطالبات بانک‌ها از دولت وصول نمی‌شود در صورتی‌که روندی که اکنون بانک مرکزی در پیش‌ گرفته ادامه‌دار باشد می‌توان به عملکرد صحیح بانک مرکزی رسید.

فاطمه صفری