رقابت ناسالم شرکت‌های بیمه بر سر بیمه عمر

اقتصادتهران: بیمه عمر که از پرفروش ترین محصولات بیمه ای در جهان به شمار می رود، در حالی در بین ایرانی ها ناشناخته مانده است که شرکت های بیمه نیز با ارایه نرخ های غیرفنی، نگرانی هایی را برای تحقق تعهدات آتی خود ایجاد کرده اند.

ارایه نرخ های غیرفنی شرکت های بیمه در سال های اخیر برای جذب مشتری به امری عادی تبدیل شده به گونه ای که تداوم این روند در بیمه های پرفروشی همچون شخص ثالث و در کنار افزایش نرخ سالانه دیه، آن را به یکی از رشته های زیانده در صنعت بیمه تبدیل کرده است.

با این حال، این رقابت در میان رشته های کم رونقی مانند بیمه عمر نیز راه یافته است و شرکت های بیمه برای جذب مشتری نرخ سودهایی بالاتر از نرخ سودهای بانکی مطرح می کنند.

این رقابت ناسالم، واکنش رئیس کل بیمه مرکزی را نیز به دنبال داشته است؛ عبدالناصر همتی با نسبت به تعهدات آتی شرکت های بیمه در زمینه بیمه عمر ابراز نگرانی کرد و گفت که بیمه مرکزی از طریق آیین نامه نسبت به کنترل این بازار اقدام می کند.

وی به شرکت های بیمه هشدار داده است که اگر نرخ شکنی و ارائه نرخ های غیرفنی و رقابت های ناسالم در صنعت بیمه ادامه یابد، بیمه مرکزی و شورای عالی بیمه با اعلام کف نرخ ها به موضوع ورود پیدا خواهد کرد.

دلیل نگرانی همتی در این رابطه را می توان در کاهش نرخ ذخیره بیمه ها نزد بیمه مرکزی جست وجو کرد زیرا در گذشته ۵۰ درصد حق بیمه های عمر نزد بیمه مرکزی ذخیره می شد اما اکنون به ۲۵ درصد کاهش یافته است.

در همین رابطه شورای عالی بیمه مردادماه امسال حداکثر نرخ سود فنی بیمه های زندگی و مستمری با مدت حداکثر دو سال را ۱۶ درصد تعیین کرد که «نرخ تضمینی» است و بیمه ها می توانند در قالب مشارکت در منافع، نرخ های خود را بالاتر ببرند.

** استفاده از منابع بیمه عمر در رشته های دیگر

هرچند بیمه های عمر سهم چندانی از صنعت بیمه کشور ندارد اما موکول شدن انجام تعهدات بیمه گر به سال های آینده، آن را به منبعی برای شرکت های بیمه تبدیل کرده است تا با دریافت حق بیمه در سال هایی متوالی (حداقل ۱۰ سال) بخشی از هزینه های خود را از این طریق پوشش دهند.

آنگونه که مسئولان بیمه مرکزی گفته اند، شرکت های بیمه هر زمان در پرداخت ها کم می آورند، از ذخایر بیمه عمر استفاده می کنند که در آینده می تواند برای شرکت های بیمه در انجام تعهداتی که به مردم می دهند، مشکل ساز شود.

** ویژگی های بیمه عمر

بیمه عمر یکی از انواع بیمه نامه هاست که با رویکرد سرمایه گذاری و تضمین آینده فرد بیمه شده و افراد تحت تکفل او صادر می شود و در طول قرارداد، فرد وجوهی را به شرکت بیمه می پردازد.

در این قرارداد خریدار بیمه، شخص و یا اشخاصی را به دلخواه خود به عنوان ذینفع بیمه انتخاب می کند. در واقع ذی نفع کسی است که بعد از خریدار بیمه از بیمه نامه عمر سود می برد و خریدار بیمه حتی می تواند سهم هر یک ذینفع ها را نیز به سلیقه خود تعیین کند.

اگر فرد خریدار بیمه بعد از پایان دوره قرارداد در قید حیات باشد، شرکت بیمه حاصل سرمایه گذاری و سود توافق شده را به وی پرداخت می کند. اگر فرد در طول مدت قرارداد فوت کند، شرکت بیمه سرمایه فوت و سود توافق شده را تا زمان فوت به ذینفع های تعیین شده می پردازد.

از سوی دیگر اگر فرد خریدار بیمه در پایان دوره در قید حیات باشد، می تواند به جای دریافت یک جای سرمایه، مشمول دریافت مستمری شود.

امروزه شرکت های بیمه در قالب بیمه عمر، بیمه نامه های متنوعی را طراحی کرده اند که از جمله می توان به بیمه مستمری زنان خانه دار اشاره کرد که در آن فرد در ۱۰ سال مبلغی را به شرکت بیمه پرداخت کرده و می تواند با انقضای مدت یاد شده نسبت به دریافت مستمری از آن شرکت اقدام کند.

همچنین برخی شرکت ها در کنار بیمه نامه عمر، پوشش های دیگری چون پوشش بیماری های خاص، پوشش از کار افتادگی، پوشش های حادثه، بیمه فوت طبیعی، بیمه فوت حادثه و بیمه آتش سوزی منازل مسکونی را به بیمه گذاران ارایه می کنند.

** بیمه عمر تخصصی می شود

تخصصی کردن رشته بیمه عمر در برخی شرکت های بیمه هدفی است که این روزها بیمه مرکزی با دو هدف آن را دنبال می کند: «جلوگیری از هزینه کرد درآمد ناشی از حق بیمه های عمر در رشته های دیگر و افزایش ضریب نفوذ بیمه در میان مردم.»

از آنجا که بیمه مرکزی تلاش دارد امسال ضریب نفوذ بیمه را در کشور از مرز ۲ درصد عبور دهد، توسعه رشته بیمه عمر را در دستور کار قرار داده است و از این رو تاسیس شرکت های تخصصی در این زمینه پیگیری می شود.

در این زمینه به تازگی شرکت «بیمه زندگی خاورمیانه» مجوزهای لازم را از بیمه مرکزی گرفته است تا در زمینه عملیات بیمه ای در انواع رشته های بیمه زندگی و مستمری(عمر) فعالیت کند.

** نظارت ها بر بیمه عمر شدت می گیرد

برای جلوگیری از ریسک های ناشی از بیمه زندگی بر شرکت های بیمه، رییس کل بیمه مرکزی بر تفکیک منابع و مصارف بیمه عمر و زندگی از غیرزندگی تاکید دارد.

به گفته همتی، از این پس هیچ تقاضایی برای صدور مجوز بیمه های مختلط در بیمه مرکزی صادر نمی شود و شرکت ها باید حساب بیمه عمر خود را از دیگر رشته ها تفکیک کنند تا مشخص شود ذخایر بیمه عمر چگونه نگهداری می شود.

رییس کل بیمه مرکزی تاکید کرد: به شرکت ها ابلاغ شده که تا پایان امسال باید حساب های بیمه عمر را شفاف کرده و آن را تفکیک شده از سایر حساب ها نگهداری کنند.

به گفته وی، کنترل شرکت های بیمه آن هم در کشورهایی که بازارهای مالی آن رشد نکرده و اقتصاد رانتی دارد، بسیار با اهمیت است؛ یکی از راه ها، کنترل ذخایر بیمه های اتکایی اجباری و بیمه عمر است.

در این رابطه «محمد حیدری» معاون فنی بیمه ایران نیز به ایرنا گفت که تاکید بیمه مرکزی برای تفکیک حساب بیمه های زندگی و غیر زندگی(life & Non life) از یکدیگر راهی برای جلوگیری از این تخلفات شرکت های بیمه است.

وی درباره تخصصی شدن برخی شرکت های بیمه در حوزه بیمه عمر معتقد است: باید بپذیریم که شرکت های بیمه مانند یک فروشگاه بیمه ای هستند و با توجه به نیازهای متنوع مشتری به بیمه ها نمی توان گفت که امکان ارایه برخی محصولات را نداشته باشند.

عضو هیات مدیره بیمه ایران اظهار داشت: اینکه حوزه بیمه زندگی اداره و حساب های آن از دیگر بیمه ها در هر شرکتی تفکیک شود، اقدام موثری است اما نمی توان برخی شرکت ها را ملزم کرد که فقط در حوزه بیمه عمر فعال باشند و محصولات دیگر به مشتری عرضه نکنند.

** سهم بیمه عمر از بازار ایران

با گذشت بیش از چهار سده از پیدایش بیمه عمر در جهان و رونق فروش این بیمه نامه ها در کشورهای پیشرفته، این نوع بیمه نفوذ چندانی در میان خانواده های ایرانی ندارد.

بیمه عمر نخستین بار در سال ۱۵۸۳ میلادی در انگلستان مرسوم و نخستین شرکت بیمه نیز در سال ۱۷۶۲ در این کشور پایه گذاری شد؛ این نوع بیمه در سال ۱۳۱۴ خورشیدی با کمک نمایندگی یک شرکت بیمه خارجی به نام ویکتوریا به ایران راه یافت.

نخستین بیمه نامه عمری که توسط این نمایندگی صادر شد، از نوع مختلط پس انداز و متعلق به یک تاجر تبریزی به نام جبار صالح نیا بود. سرمایه آن به مبلغ ۶۰۰ لیره انگلیسی در انقضای مدت به بیمه گذار پرداخت شد.

اکنون و با گذشت هشت دهه از ورود بیمه عمر به ایران، هنوز با این حال سهم بیمه عمر از پرتفوی بیمه ای کشور ۱۲ درصد برآورد می شود که ۷۰ درصد آن به بیمه عمر و پس انداز باز می گردد.

براین اساس در مجموع هشت درصد از پرتفوی صنعت بیمه به «بیمه زندگی» با رویکرد پس انداز است که این میزان در مقایسه با منطقه منا (خاورمیانه و شمال آفریقا) که میانگین بیمه عمر آن ۲۵ درصد محاسبه می شود و نیز میانگین ۵۵ درصد جهانی، بسیار پایین است.

«فرزین حاجتی» مدیرکل امور فنی بیمه مرکزی، ناشناخته ماندن مزایای بیمه عمر را دلیل پایین بودن ضریب نفوذ آن در ایران دانست و به ایرنا گفت: برای رونق اقبال مردم به بیمه های زندگی اقداماتی انجام شده است که از جمله می توان به تصویب و به روز کردن مقررات مربوطه اشاره کرد.

حاجتی افزود: کنترل و نظارت بر شرکت های بیمه در اجرای مقررات، تبلیغ و معرفی بیمه های عمر در رسانه ها و ایجاد زمینه لازم برای ارایه طرح های جدید بیمه های زندگی توسط شرکت های بیمه از دیگر اقدام هایی است که از در بیمه مرکزی پیگیری می شود.

مدیرکل امور فنی بیمه مرکزی با یادآوری اینکه بیمه های عمر در کشورهای پیشرفته نقش بالایی در جذب منابع مالی خرد مردم دارند، اظهار داشت: برای رشد آگاهی عمومی از مزایای این نوع بیمه، اقدامات تبلیغی چون تبلیغ رسانه ای، چاپ کتاب و مقالات متعدد در زمینه معرفی و مزایای بیمه های زندگی در دستور کار قرار گرفته است که در آینده نیز این مسیر تداوم می یابد.

لیلا جودی؛ ایرنا