خبرنگاری شغل نیست؛ عشق است

خبرنگاری شغلی سخت و پر استرس و اگر نبود عشق نوشتن و رفع مشکلات مردم شاید بسیاری از افرادی که اکنون در این حرفه حضور دارند هرگز این شغل پر دغدغه را انتخاب نمی کردند.

17 مرداد در تقویم کشور بعنوان روز خبرنگار نامگذاری شده است. واژه خبرنگار یادآور زحمات خالصانه افرادی است که در راه اعتلای بشریت از هیچ کوششی فروگذار نمی کنند و از هیچ خطری نمی هراسند.

پیشینه تاریخی این روز به شهادت خبرنگار شجاع ایرنا محمود صارمی برمی گردد؛ در 17 مرداد 1377 محمود صارمی (خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی در مزار شریف افغانستان به دست عوامل امریکا و نیروهای طالبان به شهادت رسید و به همین مناسبت، شورای فرهنگ عمومی کشور، هفدهم مرداد ماه هر سال را به عنوان روز خبرنگار نامگذاری کرد.

این روز فرصتی است گرانبها برای پاسداشت مقام شامخ انسانهای فرهیخته ای همچون شهید محمود صارمی و دیگر خبرنگاران که در راه روشنگری و آگاهی بخشی به آحاد جامعه جان خود را تقدیم جانان کردند.

روز خبرنگار در حقیقت روز پاسداشت کوشش های صادقانه خبرنگاران آزاده ای است که برای دسترسی ، تولید، توزیع و انتشار اطلاعات از هیچ کوششی دریغ نمی ورزند.

یک استاد علوم ارتباطات و خبرنگاری گفت: امروز مهم ترین رسالت رسانه ها و خبرنگاران توجه به افکار عمومی و تقویت تفاهم اجتماعی است.

محمد مهدی فرقانی افزود: به عقیده من مهمترین مساله رسانه های امروز ایران و حتی جهان، عدم اهتمام و بی توجهی به یک نیاز حیاتی و اساسی مبرم در جامعه است و آن نیاز به تولید و پاسداشت مفهومی به نام تفاهم اجتماعی است.

به گفته این پیشکسوت رشته خبرنگاری و علوم ارتباطات امروز رسانه ها بیش از آنکه بر طبل تفاهم بکوبند بر طبل اختلاف می کوبند و بیش از آنکه اختلاف ها، تفرقه افکنی ها و منفی بافی ها را تقلیل دهند به عنوان یک عنصر جذاب رسانه ای از آن استفاده می کنندو در مجموعه به این نیاز تاریخی و مقطعی جامعه بی توجه اند.

وی افزود: این به این معنا نیست که همه رسانه ها امروز در یک کفه ترازو قرار دارند و ازاین نظر هم وزن هستند اما در مجموع دچار غفلت، کم توجهی و ضعف نگرش مدیریتی صحیح در این عرصه هستیم.

فرقانی در ادامه گفت: به طور طبیعی خبرنگار نیز همانند افراد دیگری در جامعه، دغدغه های مالی دارد که در صورت برطرف نشدن آن ها، امکان ایفای مسوولیت را از او سلب می کند.

او با اشاره به بخش مهم حقوق خبرنگاران که حقوق معنوی آن هاست، تاکید کرد: مطالبات و حقوق معنوی خبرنگاران خود نیز شامل چند زیر مجموعه شامل تامین آزادی مطبوعات و دربرگیرنده ی آزادی بیان و قلم است.

وی افزود: استقلال حرفه ای، حق دسترسی به منابع خبری، حق عدم افشای منابع خبری و… از جمله پایه های روزنامه نگاری حرفه ای اند.

این مدرس ارتباطات تاکید کرد: در کنار همه این حقوق، مسوولیت خبرنگاری و داشتن اخلاق حرفه یی از جمله وظایف خبرنگار به شمار می رود.

وی در ادامه گفت: خبرنگاران و روزنامه نگاران همچنین مسوولند که از توهین، افترا، تهمت، انتشار اخبار کذب، شایعه و مسائلی از این قبیل و تجاوز به حریم خصوصی افراد خودداری کنند و مانع ایجاد این قبیل مسائل شوند.

فرقانی اظهار داشت: اگر خبرنگار پایه های اخلاق و مسوولیت های حرفه ای خبر را پیش بگیرد، حقوق مادی و معنوی او هم تامین می شود.

این استاد علوم ارتباطات تاکید کرد که امروز باید به وضعیت معیشتی، استخدام و دستمزد خبرنگاران توجه ویژه ای شود و تلاش شود تا آنان از امنیت شغلی برخوردار شوند.

به گفته وی همچنین باید در چارچوب نظام جامع حقوقی، استقلال حرفه ای خبرنگاران تامین شود که هم مسوولیت های اجتماعی و هم حقوقی آنها را شامل می شود.

یک استاد علوم ارتباطات نیز معتقد است مساله اخلاق حرفه ای در حرفه خبرنگاری و روزنامه نگاری از مهمترین مسائل مورد توجه در این حوزه است.

علیرضا حسینی براین باور است که با توجه به نقش خطیر حرفه خبرنگاری در ارتقای سطح آگاهی عمومی جامعه و فراهم آوردن اطلاعات برای شهروندان رعایت اصول اخلاق حرفه ای ضرورتی اجتناب ناپذیر است تا اطلاعات تحریف شده یا نادرست به دست افراد در جامعه نرسد و افکار عمومی را دچار سردگمی نکند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی همچنین معتقد است که خبرنگاران ما باید به اصول حرفه ای این شغل پایبند باشند یعنی از انتشار مطالبی که قادر به اثبات صحت آن نیستند خودداری کنند.

به گفته حسینی در حیطه پزشکی افراد سوگند یادکرده اند تا از جسم و جان انسان ها مواظبت کنند اما در حرفه خبرنگاران و روزنامه نگاری ما تعهدی قوی تر از جانب صاحبان این حرفه خطیر مواجه هستیم، چون مخاطبان فراتر از جسم و جان خویش روح خود را در اختیار خبرنگاران و روزنامه نگاران قرار می دهند.

وی افزود: ما در این حرفه چنین سوگندی را نمی خوریم و این به وجدان خود خبرنگاران و روزنامه نگاران برمی گردد.

وی ادامه داد: خبرنگاران باید اصول اخلاق حرفه ای را به درستی رعایت کنند تا خدمت خود را به درستی انجام دهند و آنان باید براساس وجدان خود وتعهدی که در اجتماع دارند عمل کنند لذا مهمترین رسالت خطیر خبرنگاران و روزنامه نگاران وفاداری شان به شهروندان است و آنها باید با درنظر گرفتن اصول حرفه ای خبرنگاری و امانتداری و رعایت انصاف و نقد منصفانه عمل کنند.

کارشناسان بر این باورند که هر رسانه ای با اهداف و خط فکری خاصی ایجاد می شود ولی باید اعتدال را رعایت کند تا بتواند اعتماد مخاطب را جلب کند.

رسانه ها با انتشار اطلاعات به صورت بی طرف می توانند آزادی خود را به اثبات برسانند و تنها نقد مفید نیست ؛ رسانه هایی هم باید نگاه مثبتی به کارهای دولت داشته باشند که ، همین موضوع هم می تواند زمینه نقد مستقل از دولت را فراهم کند.

خبرنگار مظهر اخلاق ، عدالت و بی طرفی است و برای این که بتوانند به عنوان چشم و گوش جامعه حقایق را بیان کرده و قضاوت را به عهده افکار عمومی بگذارند، باید اصل بی طرفی را رعایت کنند.

تعهد،بصیرت، روشنگری، بیان حقایق، نقد منصفانه و سازنده، در نظر گرفتن مصلحت جامعه و نظام بخشی از آرمانهای شهیدان والامقام عرصه اطلاع رسانی است که میراث عظیم اخلاق رسانه ای را برای قشر فرهنگ ساز و خدوم اصحاب رسانه بر جای نهاده اند تا با در نظرگرفتن ارزشهای این فرهنگ غنی، رسالت خویش را به نحو مطلوب تحقق بخشند.

علی اکبر قزوینیان