ایران؛ پایتخت گازی جهان

اقتصادتهران: در حالی حضور بر تعداد روسای جمهور و سران کشورهای جهان برای حضور در سومین اجلاس مجمع کشورهای صادر کننده گاز (جی یی سی اف) در نشست تهران که قرار است دوم آذرماه در محل اجلاس سران برگزار شود افزوده می‌شود که با توجه به حضور قربانقلی بردی‌محمداف، رئیس‌ جمهوری ترکمنستان و الهام علی اف، رئیس جمهوری آذربایجان به عنوان میهمان در سومین اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز بر تعداد اعضای این مجمع در نشست تهران اضافه شده است.

کشورهای الجزایر، بولیوی، مصر، گینه استوایی، ایران، لیبی، نیجریه، قطر، روسیه، ترینیداد و توباگو، ونزوئلا، امارات، ١٢ عضو اصلی این مجمع جهانی به شمار می روند و هلند، نروژ، عراق، عمان و پرو به عنوان اعضای ناظر در مجمع کشورهای صادرکننده گاز مطرح هستند.

همچنین روسای جمهوری آذربایجان و ترکمنستان به عنوان میهمان و روسای جمهوری روسیه، بولیوی، گینه استوایی، نیجریه، ونزوئلا، عراق و نخست وزیر الجزایر در سومین اجلاس سران گازی مجمع کشورهای صادرکننده گاز حضور پیدا می‌کنند.

این در حالی است که اجلاس جی یی سی اف در تهران نخستین اجلاس بین المللی است که بعد از توافق ایران با ١+۵ و در آستانه لغو تحریم‌ها برگزار می‌شود.

این مجمع با ایجاد یک تشکیلات وابسته با حضور شرکت‌های اصلی می‌تواند شرائط لازم را برای استفاده از تجربیات و امکانات این شرکت‌ها فراهم کند ضمن آن که این مجمع می تواند از تشکیلات وابسته به عنوان بازوی مشورتی و همسو با تحقق اهداف خود استفاده کند.

پیشنهاد ایجاد تشکیلات وابسته به جی یی سی اف

در همین رابطه، مدیر امور بین الملل شرکت ملی گاز ایران با ارائه پیشنهاد به کنفرانس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GECF) و با اشاره به این که شرکت ملی گاز ایران آمادگی لازم را در زمینه نحوه شکل گیری، تهیه اهداف و اساسنامه و ایجاد هماهنگی بین شرکت‌های یادشده دارد، اعلام کرد: شرکت ملی گاز ایران شرائط و آمادگی لازم را برای برگزاری نخستین جلسه مشترک این تشکیلات دارد.

وی یادآور شد: کنفرانس سران مجمع در تهران با شعار «گاز و توسعه پایدار» حاوی یک پیام مهم برای کنفرانس COPZ٢١ در پاریس است که گاز طبیعی کماکان می تواند به عنوان یک منبع انرژی سازگار با محیط زیست و خوراک مطمئن برای اقتصاد جهانی در راستای سیاست‌های جهانی در جهت مقابله با تغییرات آب و هوایی مورد استفاده قرار گیرد.

مدیر امور بین الملل شرکت ملی گاز ایران ادامه داد: از این رو، توسعه کاربری گاز و افزایش سهم آن در سبد انرژی جهانی توجیه پذیر است.

رمضانی در ادامه به اهداف و تفاوت‌های مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GECF) با سازمان کشورهای صادرکننده نفت (OPEC) اشاره کرد و گفت: ایجاد هماهنگی در زمینه سیاست‌های صادراتی گاز کشورهای عضو، تبلیغ نقش و اهمیت گاز طبیعی در جهان با هدف استفاده بیشتر در سطح جهان و در نتیجه افزایش تولید و صادرات آن، ایجاد و حفظ ثبات عرضه و بازار گاز برای قراردادهای میان مدت و بلندمدت، افزایش سهم گاز طبیعی در سبد انرژی جهان (انرژی اولیه) و… از جمله اهداف این مجمع به شمار می‌رود.

وی ادامه داد: تدوین الگوی مناسب قیمتگذاری گاز طبیعی با توجه به ارزش ذاتی آن، مزیت‌های منطقه ای، عرضه و تقاضا و… برای تأمین منافع صادرکنندگان و ایجاد رقابت با دیگر انرژی‌های اولیه و با در نظر گرفتن پایان پذیری منابع گاز طبیعی در جهان، کوشش برای توسعه کاربری مصرف گاز طبیعی در همه بخش‌های صنعتی، تجاری، خانگی، نیروگاه‌ها و حمل و نقل و مشورت با مصرف کنندگان، کشورهای غیرعضو ولی تاثیرگذار و ارتباط موثر با سازمان‌های بین المللی مرتبط با انرژی شامل OPEC، WEC، IGU، IEF، UN،… از دیگر اهداف این مجمع است.

مجمع کشورهای صادرکننده گاز

در حالی سومین اجلاس سران کشورهای صادرکننده گاز (Gas Exporting Countries Forum) دوم آذرماه ۱۳۹۴ در تهران برگزار می‌‌شود که حضور سران کشورهای عضو این نهاد بین‌المللی در تهران با توجه به شرایط حساس بین‌المللی و همچنین شرایط سیاسی و اقتصادی ایران، از اهمیت زیادی برخوردار است.

نشست سران GECF اگرچه حول محور مسائل و تحولات بازار گاز است اما به طور طبیعی سایر مسائل اقتصادی و سیاسی دوجانبه، چندجانبه و بین المللی نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. اما فارغ از مسائل کلی، به نظر می‌رسد اجلاس تهران می تواند نقطه عطفی در فرایند تکامل و بلوغ مجمع کشورهای صادرکننده گاز باشد. گاز با توجه به روند روبه رشد جایگاه آن در سبد انرژی جهانی، به تدریج در حال تبدیل شدن به یک متغیر مهم اقتصادی و سیاسی بین‌المللی است. نقش‌آفرینی گاز در ایجاد و پایداری امنیت انرژی جهانی و همچنین کمک به حفاظت از محیط زیست امروزه امری اثبات‌شده است. بنابراین GECF و کشورهای عضو آن در مواجهه با دو مساله بزرگ بین‌المللی یعنی امنیت انرژی و حفاظت از محیط زیست وظیفه‌ای سنگین برعهده دارند. لازمه رویارویی با این مسائل و یافتن راه حل برای آن‌ها، هماهنگی و همکاری کشورهای فعال در صنعت گاز آنهم در چارچوب نهاد نوپای و پویای مجمع کشورهای صادرکننده گاز است. اجلاس تهران می تواند با ورود جدی به مسائل و چالش های صنعت و تجارت جهانی گاز و ایجاد بسترها و زمینه‌های همکاری‌های فنی، اقتصادی و سیاسی میان کشورهای عضو GECF، زمینه ارتقای جایگاه این نهاد بین المللی و همچنین جایگاه و اهمیت کشورهای دارنده و صادرکننده گاز جهان در معادلات اقتصادی و سیاسی بین المللی شود. علاوه‌براین، میزبانی ایران از اجلاس سوم سران GECF، نقش مهمی در تسهیل اجرای برجام و گذار از شرایط تحریم دارد که جمهوری اسلامی ایران باید از این فرصت نهایت بهره‌برداری را داشته باشد.

مجمع کشورهای صادرکننده گاز(GECF)

مجمع کشورهای صادرکننده گاز در سال ۲۰۰۱ به ابتکار ایران پایه‌ گذاری شد و در طول ۱۵ سال گذشته روند تکاملی خود را طی کرده و به یکی از نهاهای تاثیرگذار در اقتصاد جهانی تبدیل شده است. در واقع تحولات دو دهه اخیر در عرصه بازارهای انرژی جهان، پیدایش دورنمایی روشن‌تر برای گاز طبیعی و روند رو به افزایش سهم این حامل انرژی در ترکیب انرژی مصرفی جهان، وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران را برآن داشت تا در جهت تشکیل نهادی متشکل از کشورهای عمده تولید و صادرکننده گاز طبیعی گام بردارد. در همین راستا وزارت نفت با برگزاری اولین اجلاس کارشناسان عالی‌رتبه کشورهای دارنده ذخایر گاز در تهران در تاریخ ۱۳-۱۴ اسفند ماه ۱۳۷۹ (۳-۴ مارس ۲۰۰۱)، در تشکیل این نهاد، ابتکار عمل را به دست گرفت که متعاقب آن نخستین اجلاس وزیران این کشورها را در تاریخ ۲۹-۳۰ اردیبهشت ۱۳۸۰ در تهران بـــرگزار نمــــود. به ایــــن تــــرتیب، نهادی به نام «مــجمع کشـورهای صـادرکننده گــاز» (Gas Exporting Countries’ Forum) به وجود آمد. اعضای مجمع توافق نمودند که این نهاد به صورت غیررسمی به فعالیت‌های خود ادامه دهد و لذا تدوین اساسنامه، مقررات اداری و مالی، تعیین حق عضویت و به تبع آنها ایجاد دبیرخانه‌ای دایمی، ضروری تشخیص داده نشد و مجمع به صورت یک نهاد غیررسمی با تشکیل جلسات لازم، تبادل نظر و اطلاعات در خصوص موارد زیر را مدنظر قرار داد و لذا درباره اهداف مجمع به شرح زیر توافق به عمل آمد:

-طرح‌های توسعه گاز در دنیا

– توازن بین عرضه و تقاضای گاز

– فن‌آوری‌های اکتشاف، تولید وحمل ونقل گاز وهزینه‌های مربوطه

– ساختار بازارهای گاز (منطقه‌ای و جهانی)

– صادرات گاز از طریق خط لوله و به شکل گاز طبیعی مایع شده (LNG)

– مقوله‌های تجاری صادرات گاز

– رقابت گاز با سوخت‌های جایگزین

– اقتصاد گاز طبیعی فشرده (CNG) و تبدیل گاز به مایع (GTL)

– چارچوب‌های قراردادی اجرای پروژه‌های گاز

– راه‌ها و روش‌های بهبود و ارتقاء سهم گاز در ترکیب انرژی مصرفی

– موافقت‌نامه‌های زیست محیطی و تأثیر آنها بر مصرف گاز

– دیگر مسایل مورد علاقه شرکت کنندگان در مجمع

تاکنون ۱۶ اجلاس وزارتی این مجمع در پایتخت کشورها عضو مجمع برگزار شده است. طی سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۴ عمده فعالیت‌ها و پروژه‌هایی که در این مجمع اجرا می‌شد بیشتر جنبه داوطلبانه و انفرادی داشت و معمولاً کشور پیشنهاددهنده، خود تأمین کننده هزینه‌های اجرایی آن بود ولی برخی پروژه‌های پیشنهادی از جمله اجرای مدل جامع گاز، ماهیتاً، همکاری و مشارکت جمعی اعضا چه در بُعد اجرایی چه در بُعد تأمین هزینه‌های پروژه را طلب می‌کند. از آنجا که مجمع کشورهای صادرکننده گاز، نهادی غیررسمی (Informal) بود و پرداخت حق عضویت نیز میان کشورهای شرکت کننده در مجمع، مرسوم نبود، بسیاری از کشورها اعلام می‌کردند که به دلیل موانع قانونی و حقوقی، قادر به مشارکت در تأمین هزینه پروژه‌های مشترک و جمعی نیستند.