ایران برنده دوئل کاهش قیمت نفت

اقتصادتهران – مهرداد عسگری: اول عربستان، بعد ایران و سپس عراق و قطر و در این شرایط اکثر کشورهای عضو اوپک. این کشورها نسبت به کاهش قیمت نفت صادراتی خود اقدام کردند. البته تفاوت عربستان که در ابتدا این بازی را شروع کرد با بقیه متفاوت است. زیرا عربستان در راستای ائتلاف با آمریکایی‌ها و به منظور تحت فشار قرار دادن ایران نسبت به کاهش قیمت اقدام کرد در حالی که پس از ایران، عراق و قطر نیز به تبعیت از ایران بهای نفت صادراتی خود را کم کردند تا رشته‌های عربستان پنبه شود.

البته در راستای این کاهش قیمت‌ها حرف و حدیث‌های زیادی به میان آمد و به گفته مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت این کاهش قیمت به معنای جنگ قیمتی با عربستان نیست.

قمصری همچنین تاکید دارد که قیمت رسمی نفت عربستان در ماه جاری در همه بازارها نسبت به ماه گذشته کاهش یافته و طبیعی است که قیمت نفت ایران نیز متناسب با قیمت نفت عربستان کاهش پیدا خواهد کرد و این مساله را ناشی از دلایل فنی مربوط به عرضه و تقاضا می‌داند. البته نکته حائز اهمیت این است که به نظر می‌رسد کاهش تقاضای جهانی از عوامل اصلی کاهش قیمت نفت ایران باشد و عده‌ای دیگر نیز تلاش آمریکا برای کاهش قیمت نفت از طریق عرضه ظرفیت مازاد نفت عربستان به بازار را حربه‌ای برای فشار بر ایران و روسیه اعلام می‌کنند که ارائه تخفیف‌های ویژه از سوی عربستان برای مشتریانش اثبات این مدعی است به گونه‌ای که عربستان که با تولید روزانه ۱۱٫۵ میلیون بشکه نفت همچنان در صدر بزرگترین تولید کنندگان نفت در جهان قرار دارد با ارائه تخفیف قابل توجه در فروش نفت خود قصد دارد تا قیمت جهانی این حامل انرژی را به ۸۰ دلار در هر بشکه کاهش دهد.

خبرگزاری‌های خارجی نیز گزارش داده‌اند که ایران نفت خود را در ماه نوامبر (آبان‌ماه) در آسیا با بالاترین تخفیف در طی حدود ۶ سال گذشته و با کاهش معادل کاهش قیمت نفت عربستان عرضه خواهد کرد.

با وجود این کاهش قیمت شدید و غیر متعارف قیمت نفت به زیر ۹۰ دلار در هر بشکه، بیژن زنگنه وزیر نفت و دیگر مقامات نفتی ایران برگزاری جلسه فوق‌العاده اوپک برای بررسی تولید و کاهش احتمالی سهمیه تولید اعضا را ضروری نمی‌دانند و این در حالی است که رییس جمهوری ایران، دستورات لازم برای انجام اقدامات فوری در زمینه جلوگیری از کاهش بیش‌تر قیمت نفت را به زنگنه داده است.

در واقع به عقیده برخی کارشناسان قدیمی، درخواست برگزاری نشست اضطراری اوپک در صورتی که با هماهنگی سایر اعضا نباشد ممکن است با مخالفت مواجه شود که در صورت بروز چنین امری، کشور درخواست کننده وجهه خود را از دست می‌دهد و بنابراین به نظر می‌رسد، ایران در این مسیر سیاستی معقول را در پیش گرفته و منطقی حرکت می‌کند، زیرا برای برگزاری نشست فوق‌العاده در ابتدا باید لابی‌های لازم صورت گیرد.

همزمان با سقوط آزاد طلای سیاه در بازار و گنجاندن نفت ارزان قیمت تر در بودجه سال ۲۰۱۵ اکثر کشورهای عضو اوپک، ایران هم قصد دارد بهای نفت خام خود در بودجه سال ۹۴ را در محدوده ۷۰ دلار به ازای هر بشکه تعیین کند، این در حالی است که بودجه سال ۹۳ با قیمت نفت ۱۰۰ دلار بسته شده است. از سوی دیگر کشورهای مختلف عضو اوپک همچون ونزوئلا، اکوادر، آنگولا، نیجریه، عراق و حتی کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس قصد دارند برای بودجه سال آینده خود قیمت نفت را در محدوده ۸۰ تا ۶۰ دلار قرار بدهند.

البته این اقدام، ممکن است دولت را با کسری بودجه مواجه کند و به قول معروف آژیر کسری بودجه را به صدا درآورد اما با توجه به کاهش جهانی تقاضا این امر، اجتناب ناپذیر به نظر می‌رسد، زیرا در غیر اینصورت، کشور با در نظر گرفتن قیمت نفت غیر معقول در بودجه به ریسک‌های اقتصادی جبران ناپذیری ممکن است مواجه شود.

به عبارت دیگر، گنجاندن قیمت ۷۰ دلاری در بودجه سال آینده منطقی به نظر می‌رسد زیرا حتی اگر قیمت نفت در بودجه سال آینده کمتر از ۷۰ دلار هم تعیین شود، می توان از مازاد درآمدهای نفتی برای تامین بودجه طرح‌های اولویت دار و عمرانی کشور استفاده کرد و احتمال کسری بودجه را هم به حداقل کاهش داد و به جای آن باید شرایط به گونه‌ای مدیریت شود تا ساختار اقتصاد کشور با تحولی عظیم، از وابستگی به درآمدهای نفتی خارج شود و این همان چیزی که مقام معظم رهبری در گذشته به مسوولان اقتصادی توصیه کرده‌اند.

به نظر می‌رسد، کاهش اتکا به درآمدهای نفتی و جایگزینی درآمدهای دیگر به جای پول نفت در اقتصاد همانند کشورهایی همانند ایران، نفت دارند و راهکارهای دیگری را استفاده می‌کنند بهترین گزینه برای جلوگیری از نوسانات قیمت نفتی باشد. چرا که در این صورت علاوه بر کاهش نگرانی‌ها از کاهش قیمت نفت جهانی و تحرکات خارجی، فرمایشات مقام معظم رهبری جامه عمل پوشانیده شده و از سوی دیگر از اقتصاد تک محوری خارج خواهیم شد و هرگاه قیمت نفت بیش از آنجه در بودجه پیش بینی شده، بشود مازاد آن در زیرساخت‌های کشور سرمایه گذاری خواهد شد.

نکته قابل توجه دیگری که قابل تامل است این که عربستان قصد دارد تا از کاهش بهای نفت سواستفاده‌های سیاسی کرده و به نوعی به نوکر حلقه به دوش مقامات آمریکایی درآمده است تا بیش از پیش نوکری خود را ثابت کند، ضمن‌ آن که مقامات روسی، عربستان را متهم کردند که با هدف فشار بر اقتصاد روسیه، اقدام به کاهش عمدی قیمت نفت کرده است.

در هر صورت به نظر می‌رسد دوئل نفتی کاهش قیمت بین ایران و عربستان به سود ایران تمام شده باشد زیرا فارغ از هر قیمتی که نفت در بودجه سال آینده در نظر گرفته شود، عربستان از این کاهش قیمت سودی به جز اثبات غلامی خود به آمریکا نبرد و حال آن که ایران می‌تواند با اندیشیدن تدابیری برای بودجه سال آینده، دغدغه‌های خود را به موقع کم کند و از این راه، حال که اقتصاد سروسامانی تقریبی به خود گرفته بهره لازم را برده و البته نیم‌نگاهی نیز به اجرای سیاست‌های اقتصاد بدون نفت داشته باشد.