نقدینگی و تبعات آن بر اقتصاد ایران

حجم نقدینگی کشور در سال 1384 بالغ بر 80 هزار میلیارد تومان بوده، که در خردادماه 1393 به 600 هزار میلیارد تومان رسیده است. یعنی میزان رشد نقدینگی در این بازه زمانی، حدوداً 7.5 برابر شده است. برای کنترل تورم و اثرگذاری منفی آن بر اقتصاد، ابتدا بایستی نقدینگی کنترل شود. همچنین بر کنترل خلق اعتبار بانک ها نیز باید نظارت شود. یعنی اگر هدف کنترل تورم است، به جای کنترل نقدینگی که مجموع پول چاپ شده دولت و خلق اعتبار بانک هاست، باید بر کنترل خلق اعتبار بانک ها، تاکید بیشتری شود.

در صورت کنترل فعالیت بانک ها و جلوگیری از خلق بی رویه پول و نقدینگی، در بلندمدت می توان به کنترل نقدینگی، کاهش نرخ تورم و به تبع آن رشد اقتصادی مناسب دست یافت.

میزان پول­های سرگردان در نقدینگی کشور، در حدود 25 درصد کل نقدینگی است. معمولاً هر گاه نقدینگی در کشور افزایش پیدا می­کند، میزان سپرده­گذاری در بانک­ها و استقبال از خرید سهام بورس نیز رشد می­کند. آمار بانک مرکزی نشان می­ دهد در سال 91 زمانی که کل نقدینگی کشور بیش از 29 درصد رشد داشت، میزان سپرده های بانک ها 22 درصد و حجم بازار بورس نیز 33 درصد رشد کرد. در سال 91، از کل نقدینگی موجود در اقتصاد ایران، بیش از 45 درصد سرگردان بود و 37 درصد از نقدینگی جذب بازار بورس و حدود 18 درصد هم جذب سیستم بانکی شد.

در نیمه اول سال 92، نرخ تورم با شتاب هر چه بیشتر به رشد خود ادامه داد، تا حدی که در شهریورماه، بانک مرکزی اعلام کرد نرخ تورم در 12 ماه منتهی به شهریور ماه 92 نسبت به 12 ماه منتهی به شهریور ماه 91 معادل 40.1 درصد بوده است. اما دولت یازدهم، تلاش کرده است تا رشد نرخ تورم را کاهش دهد. رشد پایه پولی در یازده ماهه سال 92 به 5.2 درصد رسیده، که پایین­ترین رشد پایه پولی از سال 86 به بعد است. روند سالم­سازی در اقلام پایه پولی نشان می­دهد که ساختار نقدینگی در سال 92 نسبت به سال 91 بسیار بهتر بوده است.

در دولت جدید، بازارهای طلا، ارز و مسکن با ثبات روبه ­رو و از رونق افتادند. همچنین بخشی از نقدینگی به سمت بازار سهام و بانک ­ها رفت. لذا افزایش نقدینگی کنترل شد و به تبع آن تورم نیز تا حدی مهار شد. به این ترتیب بود که مرکز آمار ایران، نرخ تورم میانگین در دوازده ماه منتهی به آذرماه سال 92 را 35.5 درصد و همچنین نرخ تورم نقطه به نقطه در این ماه را 28.8 درصد اعلام کرد.

رشد نقدینگی کشور در سال 92 حدود 25 درصد بوده است. با این حال، بانک مرکزی رشد نقدینگی در حوالی 21.9 درصد را از اهداف بانک مرکزی در سال 93 دانسته است. اما بنا به پیش­بینی سخنگوی دولت، رشد نقدینگی در پایان سال 93 به 18 تا 20 درصد می­رسد.

*لیلا مواسات