نبود اطلاعات شفاف بزرگترین معضل اقتصاد ایران

جدیدترین و مهمترین اتفاقی که باید در اقتصاد ایران بیافتد تا آن تحولی چشمگیری شاهد باشیم ایجاد یک شفافیت کامل اقتصادی در اقتصاد ایران است.

اگر اطلاعات اقتصادی دقیق وجود داشته باشد اقتصاد به پویا ی ورقابت نزدیکتر خواهد شد و بدین ترتیب می توان مدیریت اقتصادی را با درجه بالای اطمینان انجام داد. در صورتی که از کارهای غیر ضرور در اقتصاد جلوگیری شود به طور مثال واسطه گری که به دلیل ارزش افزوده فراوانی مورد اقبال دلالان است جلوی آن گرفته شود به طبع تولید سود مند و منابع به آن سمت هدایت خواهد شد.

ما اگر بخواهیم جلوی راه های غیر مفید در اقتصاد را بگیریم که همان دلالی و سوداگری در بازار سکه، ارز ، مسکن و خودرو است قطعا باید شفافیت اقتصادی ایجاد کنیم.

باید اطلاعات دقیق اقتصادی را به دست آورد تا افرادی که در این عرصه حضور دارند از این اطلاعات استفاده کرده و سطح رقابت بین فعالین تولید بالا رود .

این مطلب رست است که در اقتصاد ما همه از نقدینگی سرگردان می نالند در حالی که تولید ما با کاهش نقدینگی مواجه شده و دائما فعالان بخش تولید اظهار می کنند که اگر به منابع مالی ما درصدی اضافه شودو سرمایه در گردش ما توسعه یابد سودآوری ما چند برابر می شود اما سوال اینجاست که چرا به این بخش نقدینگی تزریق نمی شود .

در اقتصاد ایران صنایع مولد هم رانت های خاص خودش را دارند و سوال اینجاست که چه نهادی و با به کار گیری چه ابزاری می تواند جلوی این رانت ها را بگیرد؟ و پاسخ اینست که در هر زمانی شفافیت اقتصادی در اقتصاد ایجاد شود و بتوان جلوی این اهرم های اقتصادی را نه با اهرم غیر اقتصادی ، بلکه با اهرم هایی که در دست فعالان و مدیران اقتصادی گرفت در آن شرایط راه های رانت خواری مسدود می گردد و از این طریق می توان در کل اقتصاد کشور و در تولید ملی مان رونق ایجاد کرد .

در صورت وجود اطلاعات واضح و درست جلوی قاچاق گرفته می شود و با جلوگیری از قاچاق تولید توسعه می یابد.

اگر شفافیت اقتصادی ایجاد شود با همان اهرم های اقتصادی مثل مالیات، دولت خواهد توانست برای هر بخش که اراده کرد تعادل نسبی ایجاد کند و منابع را به آن سمتی که برای اقتصاد مفید بود هدایت کرده و از سرازیر شدن نقدینگی به سمت بخش های غیر مولد جلوگیری به عمل آورد.

در بسیاری از کشور های پیشرفته اقتصاد غیر رسمی در آن ها بخش کوچک و اقلیت را تشکیل می دهد و کشور ما هم باید به آن سمت برود.

هم اکنون بخش غیر رسمی بخش بزرگی از اقتصاد کشور را تشکیل می دهد و واقعیت این است که بخش های بزرگ فعال دراقتصاد ایران و فعالان اقتصادی ما همچنان یا مالیات پرداخت نمی کند یا اگر پرداخت می کنند بیسار مبلغ مالیاتشان اندک است.

قابل ذکر است بیش از ۹۵ درصد شکت های فعال اقتصادی مالیات واقعی و درستی پرداخت نمی کند و جلوی این اقدامات زمانی گرفته خواهد شد که در اقتصادمان شفافیت باشد و سعی کنیم حمایت از طریق اهرم هایی موثر انجام شود .

مشکل اصلی اقتصاد ایران نبود اطلاعات اقتصادی صحیح است و زمانی که اطلاعات صحیح موجود نباشد تصمیم گیری بر مبنای غلط گرفته می شود و براساس اطلاعات نادرست هم نظارت انجام نمی شود و تحلیل ها اشتباه خواهد شد.

تنها نبود اطلاعات اقتصادی نادرست مربوط به ۸ سال گذشته نمی شود و این مشکلات ریشه دراقتصاد ۵۰ سال گذشته دارد .

اقتصاد ایران اطلاعات اقتصادی درستی در اختیار تحلیل گران و ناظران و مدیران و فعالان اقتصادی قرار نمی دهد و به این ترتیب شاهد تراکم در یک بخش می شویم و بخش دیگر با فقر مواجه می شود .

شفافیت در اقتصاد به طور کافی و کامل نیست و افرادی همواره تلاش می کنند تا از ایجاد شفافیت جلوگیری کنند تا از ایجاد شفافیت جلوگیری کنند تا از آب گل آلود ماهی بگیرند.

ابزارهایی الکترونیکی جدیدی در همه جای دنیا رایج شده و در ایران هم جا افتاده و می توان از این طریق شفافیت را به راحتی در اقتصاد ایران ایجاد کرده و این درصورتی رخ خواهد داد که اراده این کار وجود داشته باشد.

توانایی تحقق این امر به صورت بالقوه وجود دارد و نیز تجهیزاتش هم موجود است اگر این اتفاق بیافتد ساختاری اقتصاد ایران شاهد تغییراتی مثبت خواهد بود.

اقتصاد در سیاست گره خورده و در هر شرایطی التزامات خاص خودش را دارد و در همه جای دنیا هم همینطور است.

به طور مثال به دنبال بحران سیاسی در ترکیه ارزش پول ملی این کشور با افت مواجه شد به هر ترتیب اخبار و اطلاعاتی سیاسی اقتصاد را تحت تاثیر خود قرار می دهد چاره ای نیست چون اقتصاد با سیاست گره خورده است.

در ایران سیاست تاثیربیشتری بر اقتصاد می گذارد و آن هم به دلیل این است که مردم ایران سیاسی هستند یعنی فرهنگ مردم ایران قدری بیشتر از کشور های دیگر سیاسی است .

علت دیگر این است که مردم ایران اطلاعات درستی از فعالیت اقتصادی ندارند و مبنای تصمیم گیریشان همان رفتارهای سیاسی است.

در خصوص فعالیت در بورس اگر اطلاعات درستی از شرکت های بورسی داشته باشیم براساس اطلاعات درست تصمیم گیری ها انجام می شود و بر اساس آن اطلاعات متمرکز خواهد شد و نیاز نیست رفتارهای سیاسی انجام دهند اما شرکت هایی که در بورس فعالیت می کنند اطلاعات خود را فاش نمی کنند.

بسیاری از بانک ها به هر دلیلی بسته به نظر مدیران یا شرایط تحریم اطلاعات خود را محرمانه نگه می دارند که این موضوع منافع بسیاری را درسال گذشته و امسال برای این شرکت های مالی و پولی داشته ولی یک شاخص یا سهام بانک ها در بورس افزایش پیدا نکرد و دلیل آن این است که توانسته اند اطلاعات خود را مخفی نگه دارند حالا بسته به وضعیت خوب یا بد.

اگر آن اطلاعات درج شود شرکت ها سهامشان تغییر می کند و اگر اطلاعات برای شرکت مضر بود سهامشان کاهش پیدا خواهد کرد خیلی از شرکت های مالی فعال در اقتصاد سه صورت مالی دارند یکی برای بانک یکی برای سازمان مالیات و یکی دیگر برای خودشان در هیچ جای دنیا به این صورت نیست .

سوال اینجاست که چرا ما نمی توانیم کنترل داشته باشیم و یک اطلاعات واحد داشته باشیم و دلیل آن این است که شرکت ها راه فرار دارند و اطلاعاتشان را مخفی نگه می دارند یعنی راه فرار درج اطلاعات وجود دارد در حالی که در همه جای دنیا این راه ها مسدود شده و باید یک راهی را ایجاد کنیم که این فضا ایجاد شود تا صداقت و شفافیت در اقتصاد ایران اتفاق راه یابد.

قفل بانک ها برای بنگاه های تولیدی و صنعتی کشور باز است اما به دلیل اینکه بازار های سود آور دیگری وجود دارد بسیاری از این شرکت ها در مرحله اول یا مرحله بعد منابعشان را به بازارهای سود آور دیگری همچون سکه و ارز سوق می دهند.

واقعا اگر ما بخواهیم این مساله را اصلاح کنیم باید به مساله نقدینگی برگردیم اگر بخواهیم وارد بخش تولید بشویم آن هم نیازمند ایجاد شفافیت است .

نقدینگی در مرحله اول باید به بازار تزریق شود و در همان مرحله اول بماند و خارج نشود .

اما ما مشکل ماندگاری منابع در بخش تولید است نه تزریق نقدینگی بدین معنا که بخشی از نقدینگی که باید از طریق بانک ها وارد تولید بشوند به خاطر سود آوری که در بخش تجارت است به آن سمت می رود.و به دلیل اینکه در بخش تجارت امکان فرار مالیاتی وجود دارد و اطلاعاتش به هیچ منبعی اعلام نمی شود و شفافیت در این بخش وجود ندارد و سود های خیلی زیاد و ویژهای در این بخش هست منابعش هدایت می شود به این سمت و اگر ما شفافیت ایجاد کنیم و مالیات درستی از آنها بگیریم قطعا نقدینگی به سمت تولید خواهد رفت و بدین معنا که باز تولید در اقتصاد ایران اتفاق خواهد افتاد و نیاز به توزیع اولیه منابع از طریق بانک ها نیست.

دکتر محقق کارشناس مسائل اقتصادی