اقتصادتهران: شهرسازی و توسعه شهرها و تبدیل زمینهای کشاورزی و بایر به اراضی شهری، متراکم نمودن خاک منطقه، افزایش سطوح نفوذ ناپذیر، کاهش و در بعضی موارد از بین رفتن پوشش گیاهی و شبکه ناکارآمد زهکشی، باعث تغییر چرخه هیدرولوژیکی شده و امکان و فرصت نفوذ آب باران به درون زمین را به شدت کاهش داده است. به بیان بهتر، به دلیل نفوذپذیری کمتر نواحی شهری نسبت به اراضی برونشهری، رواناب در شهرها با حجم و سرعت بیشتر به پایین دست سرازیر شده و احتمال وقوع آبگرفتگی معابر شهری و امکان وقوع سیلاب را افزایش میدهد.
به گزارش روابط عمومی مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران، در همین راستا و به بهانه بارندگیهای اخیر شهر تهران مصاحبهای با مهندس مهدی آشتیانی، مدیرمطالعات و برنامهریزی امور فنی، عمرانی، استاندارد سازی و امور بحران مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران صورت گرفته که ماحصل آنرا در ادامه میخوانید:
جناب آقای مهندس آشتیانی، لطفاً در مورد اهمیت وقوع سیلاب به ویژه در کلانشهرها توضیح دهید.
سیلاب مسئلهای است که متأسفانه در شهرهای کشور به خصوص کلانشهر تهران پس از وقوع بارندگیها مشاهده میشود و خسارتهای مالی و جانی زیادی را به بار میآورد.سیلابی کی از مخربترین مخاطرات طبیعی است که جبران اثرات آن به خصوص در مناطقی که توسعه انسانی در آنجا وجود دارند مانند شهرها، هزینههای زیادی را تحمیل میکند. توسعه شهرنشینی، به ویژه در حاشیه رودخانهها، بر خسارات سیل در دهههای اخیر افزوده است. از اینرو، آگاهی از میزان خطر پذیری مناطق مختلف شهر و توجه به موضوع مدیریت سیلابهای شهری به عنوان یکی از محورهای مهم در پرداختن به مسائل شهری با تاکید بر حفظ محیطزیست شهری حائز اهمیت و قابل توجه است. امروزه با توسعه شهر نشینی، مهار همه سیلابها امکان پذیر نیست، ولی با راهکارهای مدیریتی میتوان خسارت آنها را به حداقل رساند.
چه تدابیری برای مقابله با وقوع سیلابها و کاهش این خسارات وجود دارد؟
به طور کلی روشهای مدیریت سیلاب رامیتوان در چهار دسته تلاش در جهت کاهش سیلاب، تلاش در جهت کاهش آسیبپذیری در مقابل سیلاب، تلاش در جهت کاهش خسارات و ایجاد آمادگی در برابر تحمل خسارات بیان کرد.
این روشهادر دو دسته اقدامات سازهای و اقدامات غیر سازهای کنترل سیلاب طبقهبندی میشوند.
لطفاً جزییات و چگونگی انجام هر یک از این روشها را شرح دهید.
اقدامات سازهای قبل از وقوع سیلاب اعمال شده و شامل مواردی از قبیل ذیل میباشند: تعبیه تاسیساتو ابزارهای تله اندازی و جداسازی پسماندها و زبالههای شناور در درون و مجاورت شبکه اصلی به منظور سرعت بخشیدن به عملیات نگهداری و پاکسازی شبکه و جلوگیری از ایجاد گلوگاههای موقت هیدرولیکی؛ احداث حوضچهها واتاقکهای رسوبگیر درون شبکه اصلی جهت کنترل رسوبات ریز دانه؛ احداث حوضچهها و استخرهای رسوبگیر، مختص رسوبات درشت دانه و جریانات واریزهای و حاصل از پسماندهای ساختمانی در داخل شبکه اصلی؛ احداث تأسیسات موسوم به LID و BMP مانند نفوذ پذیر کردن سطوح خیابانها، پیاده روها و پارکینگها، ایجاد و توسعه ترانشه های نفوذ (جوی باغچه)، مخازن ذخیره، احداث جوی باغچهها و چاههای جاذب؛ تعویض و توسعه شبکه فرعی شامل انتخاب طرح مناسب برای استقرار شبکه فرعی (روباز، سرپوشیده و مدفون) و نوسازی و توسعه شبکه فرعی با عنایت به رویکردهای نوین در مدیریت سیلاب شهری.
همچنین اقدامات غیرسازهای یا مدیریتی به مجموعه فعالیتها و اقداماتی اطلاق میشود که گسترش سیلاب و خسارات ناشی از آن را تعدیل نماید. هدف کلیه اقدامات مدیریتی در این زمینه، بهبود شرایط فعلی از طریق برنامهریزی، ایجاد هماهنگی بین سطوح مختلف تصمیمگیری در عرصههای مرتبط با حل مسائل آبهای سطحی، بهرهگیری از مشارکتهای مردمی، وضع قوانین و مقررات، ایجاد انگیزهها و مشوقها، افزایش آگاهی عمومی در زمینه محیط زیست و مدیریت آبهای سطحی، آموزش پرسنل و کارکنان برای انجام صحیح وظایف خود و سایر اقدامات غیرساختمانی است که در جهت بهبود عملکرد سیستم سازههای کنترل سیلاب انجام میشود.